Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Τι είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπευτική Προσέγγιση (Cognitive Behavioral Therapy-CBT)
* (cbtherapy.gr: facebook, Instagram)
Γενική περιγραφή
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΨ) είναι μια σύντομη σε διάρκεια, εστιασμένη στα προβλήματα και στο εδώ και τώρα δομημένη ψυχοθεραπευτική διαδικασία που βασίζεται σε επιστημονικές αρχές. Βασικότερη αρχή της αποτελεί το ότι: δεν είναι μόνο οι καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά αυτές που επηρεάζουν το πως νιώθουμε, αλλά η ερμηνεία και το νόημα που εμείς προσδίδουμε σε αυτές, καθώς και ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε. Στο πλαίσιο της ΓΣΨ η ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι συνεργατική, έχει «εκπαιδευτική» μορφή κατά την οποία δύο «ειδικοί», το άτομο που βιώνει τα προβλήματα και τα γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα και ο ΓΣ θεραπευτής ο οποίος έχει εκπαιδευτεί στον τρόπο καθοδήγησης προς την επίλυση των προβλημάτων αυτών, συμμαχούν προκειμένου το άτομο να κατανοήσει τα προβλήματα αυτά και να γίνει το ίδιο θεραπευτής του εαυτού του. Όταν κάποιος εμπλακεί σε αυτή την ψυχοθεραπευτιή διαδικασία εκπαιδεύεται, μεταξύ άλλων, μέσα από τεχνικές: α) να κατανοεί και να εντοπίζει τις δυσλειτουργικές αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις (για τον εαυτό του, τους άλλους, το μέλλον και το παρελθόν) που του δυσχεραίνουν τη ζωή, β) να αμφισβητεί και να τροποποιεί αυτές τις αρνητικές δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις, γ) να αποκτά έναν πιο ρεαλιστικό και προσαρμοστικό τρόπο σκέψης για τις έντονες καταστάσεις και τα γεγονότα που βιώνει καθημερινά και δ) να σταματάει συμπεριφορές οι οποίες δεν τον βοηθούν και να ανακαλύπτει, να εκπαιδεύεται και να εφαρμόζει περισσότερο λειτουργικές για την κάθε κατάσταση συμπεριφορές.
Κοινός στόχος όλων των εκπαιδευμένων στη ΓΣΨ θεραπευτών είναι να βοηθήσουν τους ανθρώπους που απευθύνονται σε αυτούς να πετύχουν τις επιθυμητές αλλαγές στον τρόπο που σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται και επιπροσθέτως να τους εκπαιδεύσουν στην αυτοβοήθεια, ώστε να είναι ικανοί να διατηρήσουν τη βελτίωσή τους ακόμα και όταν η ψυχοθεραπευτική διαδικασία έχει τελειώσει.
Η αποτελεσματικότητα της ΓΣΨ έχει επιβεβαιωθεί μέσα από πάρα πολλές έρευνες. Πολλές από αυτές τις έρευνες έχουν δείξει πως η ΓΣΨ, σε αρκετά προβλήματα, είναι τόσο αποτελεσματική όσο και η φαρμακοθεραπεία. Η ΓΣΨ μπορεί να λειτουργήσει τόσο ατομικά, όσο και με ζευγάρια, οικογένειες ή ομάδες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να βοηθήσει τον καθένα, ανεξάρτητα από σωματική ικανότητα, πολιτισμική καταγωγή, φυλή, φύλο ή σεξουαλική προτίμηση, εκπαιδευτικό ή οικονομικό επίπεδο.
Τι συμβαίνει στη ΓΣΨ;
Η ΓΣΨ αν και θεωρεί τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας σημαντικές, εστιάζεται κυρίως στο πως σκέφτεσαι, πως νιώθεις, πως συμπεριφέρεσαι και πως επικοινωνείς στο παρόν.
Όταν επιλέξεις να ακολουθήσεις τη ΓΣΨ για την επίλυση των προβλημάτων που σε απασχολούν και βιώνεις καθημερινά, θα συνεργαστείς με τον θεραπευτή σου ώστε:
να καθορίσετε μια από κοινού κατανόηση των προβλημάτων σου
Για την κατανόηση των ιδιαίτερων προβλημάτων σου, θα δουλέψεις μαζί με το θεραπευτή σου προκειμένου να προσδιορίσετε συγκεκριμένους στόχους και να συμφωνήσετε σε ένα συγκεκριμένο βήμα προς βήμα θεραπευτικό πλάνο. Η θεραπεία επικεντρώνεται στο να σε βοηθήσει να ανακαλύψεις λύσεις στα προβλήματα σου, λύσεις που θα σου είναι πολύ πιο χρήσιμες από ότι οι τρόποι με τους οποίους προσπαθείς να αντιμετωπίσεις αυτά τα προβλήματα καθημερινά από μόνος σου.
Εκτίμηση των ατόμων που προσέρχονται για βοήθεια
Όταν ξεκινήσεις τη ΓΣΨ ίσως ο θεραπευτής σου ζητήσει να συμπληρώσεις μερικά ερωτηματολόγια που προσδιορίζουν μια ποικιλία συμπτωμάτων και προβλημάτων. Αυτά τα ερωτηματολόγια εκτιμούν την κατάθλιψη, το άγχος, το θυμό, τους φόβους, τα σωματικά συμπτώματα, την προσωπικότητα και τις σχέσεις. Στόχος αυτής της εκτίμησης είναι να μαζευτούν όσο πιο πολλές πληροφορίες για σένα έτσι ώστε ο θεραπευτής να μάθει γρήγορα τι προβλήματα έχεις (ή δεν έχεις) και την έκταση των προβλημάτων αυτών.
Πλάνο θεραπείας
Εσύ και ο θεραπευτής θα δουλέψετε μαζί για να αναπτύξετε ένα πλάνο θεραπείας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη συχνότητα των συνεδριών, τη σημασία της φαρμακοθεραπείας, τη διάγνωση, τους στόχους σου, την απόκτηση δεξιοτήτων, τις ανάγκες αλλαγής στον τρόπο που σκέφτεσαι, που συμπεριφέρεσαι και επικοινωνείς και άλλους παράγοντες.
Διάρκεια θεραπείας και αριθμός θεραπευτικών συνεδριών
Η θεραπεία οργανώνεται με βάση έναν προκαθορισμένο αριθμό συναντήσεων. Ο αριθμός των απαραίτητων συναντήσεων μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τη φύση και τη σοβαρότητα των προβλημάτων του κάθε ατόμου. Κατά κανόνα, οι συναντήσεις είναι εβδομαδιαίες, διαρκούν 50 λεπτά και ο αριθμός τους κυμαίνεται από δέκα έως δεκαπέντε, αν και μπορεί να χρειασθούν πολύ λιγότερες ή πολύ περισσότερες. Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, θεραπευτής και θεραπευόμενος συνήθως συμφωνούν σε έναν επιπλέον περιορισμένο αριθμό αραιότερων συναντήσεων έτσι ώστε να διατηρηθεί το καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Πως είναι οι θεραπευτικές συνεδρίες
Μερικές μορφές θεραπείας είναι μη δομημένες αλλά στη ΓΣΨ εσύ και ο θεραπευτής θα θέτεται μια σειρά θεμάτων (ατζέντα) για κάθε συνεδρία. Η ατζέντα μπορεί να περιλαμβάνει ανασκόπηση της εμπειρίας σας από την προηγούμενη συνεδρία, την εκπαίδευσή σου στον εντοπισμό και την αλλαγή του τρόπου σκέψης, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών, τη δουλειά στο σπίτι για την επόμενη εβδομάδα. Ο στόχος είναι η εκπαίδευσή σου στην εκμάθηση τεχνικών για την επίλυση των προβλημάτων σου και όχι τα παράπονα ή μια απλή συζήτηση και η παροχή εύκολων λύσεων και έτοιμων συνταγών και συμβουλών γύρω από αυτά.
Δουλειά αυτοβοήθειας στο σπίτι
Η διαδικασία της ΓΣΨ πολύ συχνά απαιτεί να χρησιμοποιήσεις το χρόνο ανάμεσα στις θεραπευτικές συναντήσεις για να δοκιμάσεις και να πειραματιστείς με νέες τακτικές και λύσεις.
Αν πηγαίνεις σε έναν προσωπικό γυμναστή σε ένα γυμναστήριο θα πάρεις έναν οδηγό για το πώς θα γυμνάζεσαι όταν ο γυμναστής δεν είναι εκεί. Το ίδιο γίνεται και στη ΓΣΨ. Αυτό που μαθαίνεις στη συνεδρία, είναι αυτό που θα εξασκηθείς εκτός θεραπείας μόνος σου. Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που πραγματοποιούν τη δουλειά στο σπίτι βελτιώνονται πολύ πιο γρήγορα και η βελτίωση αυτή διαρκεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Η δουλειά στο σπίτι μπορεί να περιλαμβάνει τεχνικές προκειμένου να ρυθμίζεις από μόνος σου τη διάθεση σου, τις σκέψεις σου και τις συμπεριφορές σου. Επίσης, μπορεί να περιλαμβάνει, προγραμματισμένες δραστηριότητες, αναπτυσσόμενους στόχους, αμφισβήτηση των αρνητικών σκέψεων, συλλογή πληροφοριών, αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας με τους άλλους, κ.α.
Τα προβλήματα μου δεν οφείλονται σε παιδικές εμπειρίες;
Μέρος των προβλημάτων σου μπορεί να οφείλεται στο πως σου φέρονται ή φέρονταν παλαιότερα οι γονείς, τα αδέρφια ή άλλοι, αλλά οι λύση στα προβλήματα σου βρίσκεται στο πως σκέφτεσαι και τι κάνεις σήμερα. Όμως, με πολλά άτομα βρίσκουμε χρήσιμο, μερικές φορές, να κάνουμε ανασκόπηση στις πηγές των προβλημάτων και να βοηθηθείς να μάθεις να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεσαι γι’ αυτά σήμερα.
Τα προβλήματα μου δεν οφείλονται στη βιοχημεία;
Η ΓΣΨ μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με τη σοβαρότητα ή τη φύση του προβλήματος σου.
Μέρος των προβλημάτων σου μπορεί να οφείλεται στη βιοχημεία, όμως, πολλοί άλλοι παράγοντες, όπως ο τρόπος που σκέφτεσαι, που συμπεριφέρεσαι και που επικοινωνείς, όπως επίσης, πρόσφατα και παρελθόντα γεγονότα, είναι σημαντικά. Χρησιμοποιώντας τη ΓΣΨ δεν αποκλείεται η χρήση φαρμακοθεραπείας. Για τα περισσότερα προβλήματα υπάρχουν σημαντικές αποδείξεις ότι η ΓΣΨ είναι τόσο αποτελεσματική όσο η φαρμακοθεραπεία. Για πολλά σοβαρά επίπεδα κατάθλιψης και άγχους πιστεύουμε ότι το καλύτερο είναι ο συνδυασμός θεραπείας και φαρμακοθεραπείας. Ένα πλεονέκτημα της ΓΣΨ είναι ότι θα μαθαίνεις τρόπους να λύνεις τα προβλήματα μόνος σου.
Πως θα γνωρίζω ότι γίνομαι καλύτερα;
Σε συνεργασία με το θεραπευτή σου μπορείς να αναγνωρίσεις συγκεκριμένους στόχους στην αρχή της θεραπείας. Οι στόχοι αυτοί μπορούν να τροποποιηθούν στη συνέχεια και κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Μετά μπορεί να εκτιμάς κατά πόσο νιώθεις λιγότερο ή το ίδιο κατάθλιψη, άγχος, θυμό. Χρειάζεται να νιώθεις άνετα, να δίνεις πληροφορίες στον θεραπευτή για τα προβλήματά σου. Αυτές οι πληροφορίες από εσένα, είναι χρήσιμες, με σκοπό να καταλάβετε τι δουλεύει και τι δε δουλεύει.
Πως μπορώ να μάθω περισσότερα για τη γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία;
Εξαρτάται από τα προβλήματα που θέλεις να λύσεις. Ο θεραπευτής μπορεί να σου συστήσει να διαβάσεις κάποια βιβλία ή άλλες σημειώσεις. Πιστεύουμε ότι όσα περισσότερα γνωρίζεις για τον εαυτό σου τόσο περισσότερο θα μάθεις να βοηθάς τον εαυτό σου. Ελπίζουμε ότι μπορείς να μάθεις να γίνεις ο ίδιος θεραπευτής.
Σημείωση:
Έχει αποδειχθεί πως η ΓΣΨ αποτελεί ένα αποτελεσματικό είδος ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης για μια ποικιλία προβλημάτων και ιδιαίτερα για:
Cbtherapy.gr – Λευτέρης Κωνσταντινίδης, Ψυχολόγος MSc-PhD
Πηγές:
BABCP CBT-Therapy worth talking about. Διαθέσιμο από: http://www.babcp.com/Public/What-is-CBT.aspx (πρόσβαση, 13/05/2016).
EABCT. What is CBT? Διαθέσιμο από: http://eabct.eu/about-eabct/what-is-cbt/, (πρόσβαση 15/05/2016).
Leahy, R. L., Holland, S. J., & McGinn, L. K. (2012). Treatment plans and interventions for depression and anxiety disorders (2nd Ed.). New York, NY: The Guilford Press.
